१. Preposition (शब्दयोगी अव्यय)
व्याख्या: Preposition हा असा शब्द आहे जो वाक्यातील नाम (Noun) किंवा सर्वनाम (Pronoun) यांचा संबंध वाक्यातील इतर शब्दांशी दर्शवतो. तो जागा (Place), वेळ (Time), दिशा (Direction) किंवा पद्धत (Manner) याबद्दल माहिती देतो.
सोप्या भाषेत: Preposition म्हणजे दोन शब्दांमधील 'दुवा'.
उदाहरण:
The book is on the table. (पुस्तक टेबलवर आहे.)
या वाक्यात 'on' हे Preposition आहे, जे 'book' (पुस्तक) आणि 'table' (टेबल) यांच्यातील संबंध (जागेचा) दर्शवते.
Prepositions चे प्रकार (Types of Prepositions)
अ) Simple Prepositions (साधे शब्दयोगी अव्यय):
हे लहान, एक-शब्दीय Prepositions असतात.
| Preposition | मराठी अर्थ | उदाहरण (Example) |
| in | आत, मध्ये | The keys are in the box. |
| on | वर (स्पर्श करून) | He sat on the chair. |
| at | कडे, येथे (ठराविक ठिकाण/वेळ) | I will meet you at the station. / The class starts at 9 AM. |
| for | साठी, करिता | This gift is for you. |
| from | पासून | He came from Pune. |
| to | कडे, ला | She is going to school. |
| with | सोबत, ने | I write with a pen. |
| by | जवळ, ने, कडून | The book was written by him. / Come and sit by me. |
| of | चा, ची, चे | This is the cover of the book. |
| under | खाली | The cat is under the table. |
| over | वरून (स्पर्श न करता) | The fan is over my head. |
ब) Compound Prepositions (संयुक्त शब्दयोगी अव्यय):
हे दोन किंवा अधिक शब्दांनी बनलेले असतात (उदा. prefix + noun/adjective).
About: -बद्दल (Tell me about yourself.)
Across: पलीकडे (He swam across the river.)
Among: अनेकांमध्ये (Distribute the sweets among the children.)
Between: दोघांमध्ये (The match is between India and Australia.)
Beside: बाजूला (He sat beside me.)
Without: -शिवाय (I can't live without you.)
Inside: आतल्या बाजूला (He is inside the house.)
क) Phrasal Prepositions (वाक्प्रचारी शब्दयोगी अव्यय):
हे शब्दांचे गट असतात जे एकाच Preposition सारखे काम करतात.
according to: -च्या मते (According to the news, it will rain today.)
in front of: -च्या समोर (My school is in front of the temple.)
because of: -मुळे (He could not come because of his illness.)
in spite of: असूनसुद्धा (In spite of working hard, he failed.)
instead of: -ऐवजी (You should drink milk instead of tea.)
on account of: -च्या कारणास्तव (The match was cancelled on account of rain.)
कार्यानुसार Prepositions चे वर्गीकरण
१. Preposition of Time (वेळ दर्शक):
At: ठराविक किंवा निश्चित वेळ सांगण्यासाठी.
उदा. at 5 PM, at midnight, at sunrise, at the moment.
On: दिवस (days) आणि तारखा (dates) सांगण्यासाठी.
उदा. on Sunday, on 15th August, on my birthday.
In: महिने (months), वर्षे (years), ऋतू (seasons) आणि मोठा कालावधी सांगण्यासाठी.
उदा. in May, in 2024, in summer, in the morning, in the 21st century.
For: कालावधी (duration) सांगण्यासाठी. (How long?)
उदा. I have been waiting for two hours.
Since: क्रियेची सुरुवात (point of time) सांगण्यासाठी.
उदा. He has been living here since 2010.
During: -च्या दरम्यान.
उदा. Don't talk during the lecture.
२. Preposition of Place/Position (स्थान/जागा दर्शक):
In: बंदिस्त जागेत (enclosed space) किंवा मोठ्या ठिकाणी.
उदा. in the room, in the garden, in Mumbai, in India.
On: पृष्ठभागावर (on a surface).
उदा. on the floor, on the roof, on the wall.
At: निश्चित किंवा ठराविक ठिकाण (specific point).
उदा. at the bus stop, at the corner of the street, at home.
Under/Below: खाली. (Under म्हणजे थेट खाली, Below म्हणजे पातळीने खाली).
उदा. The ball is under the bed. / His name is below mine in the list.
Over/Above: वर. (Over म्हणजे थेट वर, Above म्हणजे पातळीने वर).
उदा. A bridge is over the river. / The clouds are above us.
३. Preposition of Direction/Movement (दिशा/गती दर्शक):
To: -च्या दिशेने (गंतव्यस्थान).
उदा. I am going to the market.
Into: बाहेरून आत येताना (गती दर्शवते).
उदा. The frog jumped into the well.
From: -पासून (उगमस्थान).
उदा. The train is coming from Delhi.
Towards: -च्या दिशेने, -च्या कडे.
उदा. He is walking towards the college.
Across: एका बाजूकडून दुसऱ्या बाजूकडे.
उदा. We walked across the field.
२. Conjunction (उभयान्वयी अव्यय)
व्याख्या: दोन किंवा अधिक शब्द, शब्दसमूह (phrases) किंवा वाक्ये (clauses) यांना जोडणाऱ्या शब्दाला Conjunction म्हणतात. यांना 'Joining Words' किंवा 'Connectors' असेही म्हणतात.
उदाहरण:
Ram and Shyam are brothers. (येथे 'and' हे Ram आणि Shyam या दोन शब्दांना जोडते.)
She is poor but honest. (येथे 'but' हे दोन विरुद्ध कल्पनांच्या वाक्यांना जोडते.)
Conjunctions चे प्रकार (Types of Conjunctions)
अ) Coordinating Conjunctions:
हे दोन समान दर्जाची किंवा स्वतंत्र वाक्ये (independent clauses) जोडतात. हे लक्षात ठेवण्यासाठी FANBOYS हा शब्द वापरा.
F - For (कारण की): कारण दर्शवते.
उदा. I was tired, for I had worked all day.
A - And (आणि): दोन गोष्टींची भर घालते.
उदा. He is intelligent and hardworking.
N - Nor (आणि...नाही): दोन नकारात्मक गोष्टी जोडते.
उदा. He does not smoke, nor does he drink.
B - But (पण, परंतु): दोन विरुद्ध कल्पना जोडते.
उदा. He ran fast, but he missed the train.
O - Or (किंवा): पर्याय (choice) दर्शवते.
उदा. You can have tea or coffee.
Y - Yet (तरीही): विरोध दर्शवते ('but' सारखे).
उदा. It was raining, yet he went out to play.
S - So (म्हणून): परिणाम (result) दर्शवते.
उदा. He did not study, so he failed.
ब) Subordinating Conjunctions:
हे एक मुख्य वाक्य (main/independent clause) आणि एक गौण वाक्य (subordinate/dependent clause) यांना जोडतात. गौण वाक्य अर्थासाठी मुख्य वाक्यावर अवलंबून असते.
Time (वेळ): when, while, since, after, before, until, as soon as.
उदा. The patient had died before the doctor came.
Reason (कारण): because, as, since.
उदा. I could not attend the meeting because I was ill.
Condition (अट): if, unless.
उदा. If you work hard, you will succeed. / You will not pass unless you study.
Contrast (विरोध): although, though, even though.
उदा. Although he is rich, he is not happy.
Purpose (उद्देश): so that, in order that.
उदा. We eat so that we may live.
क) Correlative Conjunctions:
हे नेहमी जोडीने येतात आणि समान दर्जाचे शब्द किंवा वाक्ये जोडतात.
either... or... (एकतर... किंवा...): दोनपैकी एक पर्याय.
उदा. You can either write with a pen or a pencil.
neither... nor... (हे पण नाही... ते पण नाही...): दोन्हीपैकी एकही नाही.
उदा. She is neither intelligent nor beautiful.
not only... but also... (केवळ हेच नाही... तर ते सुद्धा...): दोन्ही गोष्टी.
उदा. He is not only a singer but also an actor.
both... and... (...आणि... दोन्ही):
उदा. She can both read and write English.
whether... or... (...किंवा...): शंका किंवा पर्याय दर्शवते.
उदा. I don't know whether he will come or not.
३. Interjection (केवलप्रयोगी अव्यय)
व्याख्या: मनातील भावना (emotion) किंवा उत्कट विचार (feeling) अचानक व्यक्त करणाऱ्या शब्दांना Interjection म्हणतात. हे शब्द व्याकरणाच्या दृष्टीने वाक्याचा भाग नसतात.
महत्वाची सूचना: यांच्यापुढे सहसा उद्गारवाचक चिन्ह (!) वापरले जाते.
भावनेनुसार Interjections चे वर्गीकरण
Joy (आनंद):
Hurrah! We won the match.
Wow! What a beautiful car.
Sorrow (दुःख):
Alas! His father is no more.
Oh! I lost my wallet.
Surprise (आश्चर्य):
What! You failed the exam?
Oh dear! Is it true?
Approval/Praise (प्रशंसा):
Bravo! You played very well.
Well done! You have topped the class.
Greeting (अभिवादन):
Hello! How are you?
Hi! What's up?
Attention (लक्ष वेधणे):
Hush! The baby is sleeping.
Look! There is a snake.
