१. क्रियापद (Verb)
वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणाऱ्या आणि वाक्यातील क्रिया किंवा स्थिती दर्शवणाऱ्या शब्दाला क्रियापद (Verb) म्हणतात. क्रियापदाशिवाय इंग्रजी वाक्य पूर्ण होऊ शकत नाही. हे वाक्याचा आत्मा आहे.
उदाहरण:
Birds fly. (पक्षी उडतात.) - येथे 'fly' ही क्रिया आहे.
She is a doctor. (ती एक डॉक्टर आहे.) - येथे 'is' ही स्थिती दर्शवते.
क्रियापदाचे मुख्य प्रकार (Main Types of Verbs)
क्रियापदांचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
A) मुख्य क्रियापद (Main Verb / Principal Verb) B) सहाय्यक क्रियापद (Helping Verb / Auxiliary Verb)
A) मुख्य क्रियापद (Main Verb):
जे क्रियापद वाक्यात स्वतंत्रपणे वापरले जाते आणि त्याचा स्वतःचा पूर्ण अर्थ असतो, त्याला मुख्य क्रियापद म्हणतात.
उदाहरण:
I write a letter. (मी एक पत्र लिहितो.)
They play cricket. (ते क्रिकेट खेळतात.)
She sings a song. (ती एक गाणे गाते.)
या वाक्यांमध्ये write, play, sings ही मुख्य क्रियापदे आहेत कारण ती वाक्यातील मुख्य क्रिया दर्शवतात.
B) सहाय्यक क्रियापद (Helping / Auxiliary Verb):
जे क्रियापद मुख्य क्रियापदाला काळ (Tense), प्रश्नार्थक (Interrogative) किंवा नकारार्थी (Negative) वाक्य तयार करण्यासाठी मदत करते, त्याला सहाय्यक क्रियापद म्हणतात.
उदाहरण:
He is reading a book. (तो पुस्तक वाचत आहे.)
येथे 'reading' हे मुख्य क्रियापद आहे आणि 'is' हे त्याला मदत करणारे सहाय्यक क्रियापद आहे. 'is' मुळे क्रिया वर्तमान काळात चालू आहे हे समजते.
Do you speak English? (तुम्ही इंग्रजी बोलता का?)
येथे 'speak' हे मुख्य क्रियापद आहे आणि 'Do' हे प्रश्न तयार करण्यासाठी मदत करणारे सहाय्यक क्रियापद आहे.
सहाय्यक क्रियापदांचे प्रकार (Types of Helping Verbs)
सहाय्यक क्रियापदांचे दोन उपप्रकार आहेत:
1. प्राथमिक सहाय्यक क्रियापदे (Primary Auxiliaries) 2. मॉडेल ऑक्झिलिअरीज (Modal Auxiliaries)
1. प्राथमिक सहाय्यक क्रियापदे (Primary Auxiliaries):
ही क्रियापदे मुख्य क्रियापद म्हणूनही काम करू शकतात आणि सहाय्यक क्रियापद म्हणूनही. यांचे तीन गट आहेत:
To Be चे रूप: am, is, are (वर्तमानकाळ), was, were (भूतकाळ), be, being, been.
सहाय्यक क्रियापद म्हणून: She is writing. (चालू काळ दाखवण्यासाठी)
मुख्य क्रियापद म्हणून: She is a teacher. (स्थिती दाखवण्यासाठी)
To Have चे रूप: has, have (वर्तमानकाळ), had (भूतकाळ).
सहाय्यक क्रियापद म्हणून: They have finished the work. (पूर्ण काळ दाखवण्यासाठी)
मुख्य क्रियापद म्हणून: I have a car. (मालकी दाखवण्यासाठी)
To Do चे रूप: do, does (वर्तमानकाळ), did (भूतकाळ).
सहाय्यक क्रियापद म्हणून: She does not like coffee. (नकारार्थी वाक्य) / Do you know him? (प्रश्नार्थक वाक्य)
मुख्य क्रियापद म्हणून: We do our homework daily. (क्रिया करण्यासाठी)
2. मॉडेल ऑक्झिलिअरीज (Modal Auxiliaries):
ही क्रियापदे बोलणाऱ्याचा हेतू, मनस्थिती (mood), शक्यता (possibility), क्षमता (ability), परवानगी (permission), कर्तव्य (duty) इत्यादी व्यक्त करण्यासाठी वापरली जातात. ही नेहमी मुख्य क्रियापदासोबत येतात आणि त्यांचे रूप कर्त्यानुसार बदलत नाही.
Can / Could:
Can: क्षमता (Ability) किंवा परवानगी (Permission) दर्शवते.
I can speak English. (क्षमता)
Can I use your pen? (परवानगी)
Could: भूतकाळातील क्षमता किंवा नम्र विनंती (Polite Request) दर्शवते.
He could run fast when he was young. (भूतकाळातील क्षमता)
Could you please help me? (नम्र विनंती)
May / Might:
May: शक्यता (Possibility) किंवा औपचारिक परवानगी (Formal Permission) दर्शवते.
It may rain today. (शक्यता)
May I come in? (औपचारिक परवानगी)
Might: कमी शक्यता (Less Possibility) दर्शवते.
He might come, but I am not sure. (कमी शक्यता)
Shall / Should:
Shall: भविष्यकाळ (Future Tense) 'I' आणि 'We' सोबत वापरतात. तसेच आज्ञा, वचन किंवा धमकी देण्यासाठी वापरतात.
We shall overcome. (भविष्य)
You shall obey the rules. (आज्ञा)
Should: सल्ला (Advice) किंवा कर्तव्य (Duty) दर्शवते.
You should study hard. (सल्ला)
We should respect our elders. (कर्तव्य)
Will / Would:
Will: भविष्यकाळ (Future Tense), निश्चय (Determination) किंवा विनंती (Request) दर्शवते.
She will arrive tomorrow. (भविष्य)
I will definitely help you. (निश्चय)
Would: भूतकाळातील सवय (Past Habit) किंवा नम्र विनंती (Polite Request) दर्शवते.
He would go for a walk every morning. (भूतकाळातील सवय)
Would you like some tea? (नम्र विनंती)
Must: सक्ती (Compulsion) किंवा तीव्र गरज (Strong Necessity) दर्शवते.
You must follow the traffic rules. (सक्ती)
Candidates must answer all the questions. (सक्ती)
क्रियापदांचे इतर वर्गीकरण (Other Classifications of Verbs)
1. सकर्मक (Transitive) आणि अकर्मक (Intransitive) क्रियापदे:
सकर्मक क्रियापद (Transitive Verb): ज्या क्रियापदाला वाक्याचा अर्थ पूर्ण करण्यासाठी कर्माची (Object) गरज असते, त्याला सकर्मक क्रियापद म्हणतात.
कसे ओळखावे? क्रियापदाला 'काय (What)?' किंवा 'कोणाला (Whom)?' ने प्रश्न विचारल्यास उत्तर मिळते.
उदाहरण:
She wrote a letter. (तिने एक पत्र लिहिले.)
प्रश्न: काय लिहिले? (What did she write?) -> उत्तर: a letter (कर्म)
येथे 'wrote' हे सकर्मक क्रियापद आहे.
The teacher praised him. (शिक्षकांनी त्याची स्तुती केली.)
प्रश्न: कोणाची स्तुती केली? (Whom did the teacher praise?) -> उत्तर: him (कर्म)
येथे 'praised' हे सकर्मक क्रियापद आहे.
अकर्मक क्रियापद (Intransitive Verb): ज्या क्रियापदाला वाक्याचा अर्थ पूर्ण करण्यासाठी कर्माची गरज नसते, त्याला अकर्मक क्रियापद म्हणतात. क्रिया कर्त्यापुरती मर्यादित असते.
कसे ओळखावे? क्रियापदाला 'काय?' किंवा 'कोणाला?' ने प्रश्न विचारल्यास उत्तर मिळत नाही.
उदाहरण:
The baby smiled. (बाळ हसले.)
प्रश्न: काय हसले? / कोणाला हसले? -> उत्तर मिळत नाही.
येथे 'smiled' हे अकर्मक क्रियापद आहे.
Birds fly in the sky. (पक्षी आकाशात उडतात.)
प्रश्न: काय उडतात? -> उत्तर 'Birds' (कर्ता) आहे, कर्म नाही. 'in the sky' हे कर्म नाही.
येथे 'fly' हे अकर्मक क्रियापद आहे.
2. Finite आणि Non-finite Verbs:
Finite Verb: ज्या क्रियापदाचे रूप वाक्याच्या कर्त्याच्या (Subject) पुरुष (Person) आणि वचन (Number) नुसार किंवा काळानुसार (Tense) बदलते, त्याला Finite Verb म्हणतात. हे वाक्यातील मुख्य क्रियापद असते.
उदाहरण:
I play cricket.
He plays cricket. (कर्ता 'He' झाल्यामुळे 'play' चे 'plays' झाले)
They played cricket. (काळ बदलल्यामुळे 'play' चे 'played' झाले)
Non-finite Verb: ज्या क्रियापदावर कर्त्याच्या पुरुष, वचन किंवा काळाचा कोणताही परिणाम होत नाही, म्हणजे त्याचे रूप बदलत नाही, त्याला Non-finite Verb म्हणतात.
उदाहरण:
I want to play.
She wants to play.
They wanted to play.
या सर्व वाक्यांमध्ये 'to play' चे रूप बदलले नाही.
Non-finite Verbs चे प्रकार:
a) Gerund (क्रियावाचक नाम):
जेव्हा क्रियापदाच्या -ing रूपाचा उपयोग वाक्यात नामासारखा (Noun) केला जातो, तेव्हा त्याला Gerund म्हणतात.
उदाहरण:
Swimming is a good exercise. (येथे 'Swimming' वाक्याचा कर्ता म्हणून आले आहे.)
I like reading books. (येथे 'reading' वाक्यात कर्म म्हणून आले आहे.)
b) Participle (धातुसाधित विशेषण): जेव्हा क्रियापदाचे रूप वाक्यात विशेषणासारखे (Adjective) काम करते, तेव्हा त्याला Participle म्हणतात.
Present Participle (
-ingरूप):A rolling stone gathers no moss. ('rolling' हा शब्द 'stone' या नामाबद्दल माहिती देतो.)
I saw a boy running on the road.
Past Participle (क्रियापदाचे तिसरे रूप -
ed,en):This is a broken chair. ('broken' हा शब्द 'chair' या नामाबद्दल माहिती देतो.)
He is a retired teacher.
c) Infinitive (क्रियापदाचे मूळ रूप): क्रियापदाच्या मूळ रूपापूर्वी 'to' वापरून Infinitive तयार होते. ते वाक्यात नाम, विशेषण किंवा क्रियाविशेषण म्हणून काम करते.
उदाहरण:
To err is human. (नाम म्हणून - वाक्याचा कर्ता)
He wants to go. (नाम म्हणून - वाक्याचे कर्म)
This is the best place to visit. (विशेषण म्हणून - 'place' बद्दल माहिती)
२. क्रियाविशेषण (Adverb)
क्रियापदाबद्दल, विशेषणाबद्दल किंवा दुसऱ्या क्रियाविशेषणाबद्दल अधिक माहिती देऊन त्यांच्या अर्थाची व्याप्ती वाढवणाऱ्या शब्दाला क्रियाविशेषण (Adverb) म्हणतात.
उदाहरण:
He runs fast. (तो वेगाने धावतो.) - 'runs' (क्रियापद) कसे, याबद्दल 'fast' माहिती देतो.
She is very beautiful. (ती खूप सुंदर आहे.) - 'beautiful' (विशेषण) किती, याबद्दल 'very' माहिती देतो.
He runs very fast. (तो खूप वेगाने धावतो.) - 'fast' (क्रियाविशेषण) किती, याबद्दल 'very' माहिती देतो.
क्रियाविशेषणाचे प्रकार (Types of Adverbs)
1. Adverb of Manner (रीतिवाचक क्रियाविशेषण): क्रिया कशी घडली (How?) हे दर्शवते.
उदाहरण: slowly, quickly, carefully, happily, loudly, beautifully.
वाक्य:
The old man walked slowly. (म्हातारा माणूस हळू चालला.)
She sings beautifully. (ती सुंदर गाते.)
2. Adverb of Place (स्थलवाचक क्रियाविशेषण): क्रिया कोठे घडली (Where?) हे दर्शवते.
उदाहरण: here, there, everywhere, inside, outside, up, down.
वाक्य:
Please come here. (कृपया येथे या.)
They are playing outside. (ते बाहेर खेळत आहेत.)
3. Adverb of Time (कालवाचक क्रियाविशेषण): क्रिया केव्हा घडली (When?) हे दर्शवते.
उदाहरण: now, then, today, yesterday, tomorrow, soon, early, late.
वाक्य:
He will arrive soon. (तो लवकरच येईल.)
I met him yesterday. (मी त्याला काल भेटलो.)
4. Adverb of Frequency (वारंवारतावाचक क्रियाविशेषण): क्रिया किती वेळा घडते (How often?) हे दर्शवते.
उदाहरण: always, often, sometimes, never, rarely, daily, usually.
वाक्य:
He always speaks the truth. (तो नेहमी खरे बोलतो.)
I sometimes drink coffee. (मी कधीकधी कॉफी पितो.)
5. Adverb of Degree (परिमाणवाचक क्रियाविशेषण): क्रियेची किंवा विशेषणाची तीव्रता किती आहे (How much? / To what extent?) हे दर्शवते.
उदाहरण: very, too, almost, quite, enough, fully, extremely.
वाक्य:
The tea is very hot. (चहा खूप गरम आहे.)
He was too careless. (तो खूप निष्काळजी होता.)
I am fully prepared. (मी पूर्णपणे तयार आहे.)
वाक्यातील क्रियाविशेषणाचे स्थान (Position of Adverbs)
क्रियाविशेषण वाक्यात कुठे वापरावे याचे काही सामान्य नियम आहेत:
Adverb of Manner, Place, and Time (MPT): ही क्रियाविशेषणे सहसा वाक्याच्या शेवटी किंवा क्रियापदानंतर येतात. जर एकाच वाक्यात तिन्ही आले, तर त्यांचा क्रम Manner -> Place -> Time असा असतो.
सूत्र (MPT Rule): How? -> Where? -> When?
उदाहरण:
She sang beautifully (Manner) in the concert (Place) last night (Time).
Adverb of Frequency: हे क्रियाविशेषण सहसा मुख्य क्रियापदाच्या आधी आणि सहाय्यक क्रियापदाच्या (am, is, are, have, has) नंतर येते.
उदाहरण:
He often comes late. ('comes' या मुख्य क्रियापदाच्या आधी)
She is always cheerful. ('is' या सहाय्यक क्रियापदाच्या नंतर)
Adverb of Degree: हे क्रियाविशेषण ज्या विशेषण किंवा क्रियाविशेषणाबद्दल माहिती देते, त्याच्या लगेच आधी येते.
उदाहरण:
It is very cold. ('cold' या विशेषणाच्या आधी)
He speaks too loudly. ('loudly' या क्रियाविशेषणाच्या आधी)
