आदरणीय व्यासपीठ, वंदनीय गुरुजन आणि माझ्या प्रिय मित्र-मैत्रिणींनो,
जगात अशी एक जागा आहे, जिथे आपल्याला कोणत्याही परीक्षेविना प्रवेश मिळतो. एक अशी जागा, जिथे आपल्याला केवळ पुस्तकी ज्ञान नाही, तर जगण्याचे खरे शिक्षण मिळते. एक अशी जागा, जिथे आपल्याला पदवी नाही, तर संस्कार आणि प्रेम भरभरून मिळते. मित्रांनो, ती जागा म्हणजे आपली 'आई'. म्हणूनच आज माझ्या भाषणाचा विषय आहे - 'माझी आई: एक विद्यापीठ'.
आपण सर्वजण शाळेत आणि महाविद्यालयात शिकतो, पण आपल्या आयुष्याचे पहिले आणि सर्वश्रेष्ठ विद्यापीठ आपली आईच असते. या विद्यापीठात प्रवेश घेण्यासाठी कोणत्याही प्रवेश परीक्षेची गरज नसते. आपला जन्म हाच या विद्यापीठातील आपला प्रवेश असतो. इथे आपली आई हीच कुलगुरू, तीच शिक्षक आणि तीच आपली सर्वात जवळची मैत्रीण असते.
या विद्यापीठात आपल्याला अनेक विषय शिकायला मिळतात. आपली आई आपल्याला बोलायला शिकवते, ती भाषाशास्त्राची पहिली शिक्षिका असते. ती आपल्याला चालायला शिकवते, ती आपल्याला शारीरिक शिक्षणाचे (Physical Education) धडे देते. जेव्हा आपण आजारी पडतो, तेव्हा ती रात्रभर जागून आपली काळजी घेते, ती आपल्यासाठी जगातील सर्वोत्तम डॉक्टर असते. ती आपल्याला चांगल्या-वाईटातील फरक समजावून सांगते, ती आपल्याला नीतिशास्त्राचे (Ethics) ज्ञान देते. ती आपल्याला कमी पैशात घर कसे चालवायचे हे शिकवते, तेव्हा ती अर्थशास्त्राची (Economics) तज्ज्ञ असते. खरं तर, जगात असा कोणताही विषय नाही, जो आई नावाच्या या चालत्या-बोलत्या विद्यापीठात शिकवला जात नाही.
या विद्यापीठाचे नियम थोडे वेगळे आहेत. इथे छडीचा मार नाही, तर मायेचा स्पर्श आहे. इथे ओरडा नाही, तर समजुतीचे बोल आहेत. इथे शिक्षा नाही, तर क्षमा आहे. आपली आई आपल्याला शिस्त लावते, पण ती प्रेमाने. ती आपल्यावर रागावते, पण त्यातही काळजीच दडलेली असते. ती आपल्याला पडल्यावर स्वतःच्या पायावर उभे राहायला शिकवते. अपयशाने खचून न जाता, पुन्हा प्रयत्न कसे करायचे, हा सर्वात महत्त्वाचा धडा आपल्याला याच विद्यापीठात शिकायला मिळतो.
मित्रांनो, जगातील मोठमोठ्या विद्यापीठांमधून आपल्याला पदवी मिळेल, पण आई नावाच्या या विद्यापीठातून आपल्याला 'माणूस' म्हणून जगण्याची पदवी मिळते. ती आपल्याला प्रेम, त्याग, सहनशीलता, प्रामाणिकपणा आणि आत्मविश्वास यांसारखी मूल्ये देते, जी कोणत्याही पुस्तकातून शिकता येत नाहीत.
म्हणून, शेवटी मी एवढेच म्हणेन की, आपल्या आईचा नेहमी आदर करा. या जिवंत विद्यापीठाकडून जेवढे शिकता येईल, तेवढे शिका. कारण तिने दिलेले शिक्षण आणि संस्कार हेच आपल्या आयुष्यातील सर्वात मोठे धन आहे.
धन्यवाद!
जय हिंद!
