आदरणीय व्यासपीठ, वंदनीय गुरुजन आणि माझ्या प्रिय मित्र-मैत्रिणींनो,
आज आपण अशा युगात जगत आहोत, जिथे तंत्रज्ञान वाऱ्याच्या वेगाने बदलत आहे. कालपर्यंत जे विज्ञान कथांमध्ये होते, ते आजचे वास्तव बनले आहे. याच बदलाच्या केंद्रस्थानी आहे 'आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स' म्हणजेच AI. AI ने आपल्या जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात प्रवेश केला आहे, मग शिक्षण क्षेत्र तरी याला अपवाद कसे राहील? म्हणूनच, आज माझ्या भाषणाचा विषय आहे - 'AI च्या युगातील शिक्षण'.
AI च्या युगातील शिक्षण कसे असेल? ते आजच्या शिक्षणापेक्षा वेगळे असेल का? आणि या बदलासाठी आपण तयार आहोत का? या प्रश्नांची उत्तरे शोधणे आज खूप महत्त्वाचे आहे.
सर्वप्रथम, AI मुळे शिक्षण अधिक वैयक्तिक (Personalized) बनेल. आज वर्गात ४०-५० विद्यार्थी असतात आणि प्रत्येकाची शिकण्याची गती आणि पद्धत वेगळी असते. AI प्रत्येक विद्यार्थ्यासाठी एका 'पर्सनल ट्यूटर'प्रमाणे काम करू शकेल. जो विद्यार्थी गणितात कच्चा आहे, त्याला AI सोप्या पद्धतीने आणि अधिक उदाहरणांसह शिकवेल. ज्याला विज्ञानात रस आहे, त्याला AI अधिक आव्हानात्मक माहिती आणि प्रयोग सुचवेल. यामुळे प्रत्येक विद्यार्थी आपल्या क्षमतेनुसार सर्वोत्तम शिक्षण घेऊ शकेल.
दुसरा महत्त्वाचा बदल म्हणजे, AI शिक्षकांची भूमिका बदलेल. अनेक जण घाबरतात की AI आल्यामुळे शिक्षकांची नोकरी जाईल. पण हे खरे नाही. उलट, AI शिक्षकांचा मदतनीस बनेल. विद्यार्थ्यांच्या उत्तरपत्रिका तपासणे, हजेरी घेणे, निकाल तयार करणे यांसारखी वेळखाऊ कामे AI करेल. त्यामुळे शिक्षकांना विद्यार्थ्यांशी संवाद साधायला, त्यांच्या समस्या समजून घ्यायला आणि त्यांना प्रत्यक्ष मार्गदर्शन करायला अधिक वेळ मिळेल. शिक्षक केवळ माहिती देणारे 'इन्स्ट्रक्टर' न राहता, विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी काम करणारे 'मार्गदर्शक' किंवा 'मेंटॉर' बनतील.
तिसरा मुद्दा म्हणजे, AI मुळे शिक्षणाची दारे सर्वांसाठी खुली होतील. आज आपल्या देशात अनेक दुर्गम भागात चांगल्या शिक्षणाची सोय नाही. AI च्या माध्यमातून जगातील सर्वोत्तम शिक्षण, सर्वोत्तम अभ्यासक्रम आणि सर्वोत्तम शिक्षक कोणत्याही खेड्यातील विद्यार्थ्यापर्यंत पोहोचू शकतील. भाषेची अडचणही दूर होईल, कारण AI कोणत्याही भाषेतील माहितीचे भाषांतर करून देऊ शकेल.
पण मित्रांनो, या बदलाचे जसे फायदे आहेत, तशीच काही आव्हानेही आहेत. AI आपल्याला माहिती देऊ शकते, पण ज्ञान कसे मिळवायचे हे शिकवू शकत नाही. ते आपल्याला उत्तर देऊ शकते, पण योग्य प्रश्न कसा विचारायचा हे सांगू शकत नाही. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, AI आपल्याला प्रेम, करुणा, मैत्री आणि सांघिक भावना यांसारखी मानवी मूल्ये शिकवू शकत नाही. ही मूल्ये आपल्याला आपले शिक्षक आणि आपले मित्रच शिकवू शकतात.
म्हणून, शेवटी मी एवढेच म्हणेन की, AI च्या युगातील शिक्षण हे तंत्रज्ञान आणि मानवता यांचा संगम असेल. AI हे एक शक्तिशाली साधन आहे, पण ते शिक्षकाची जागा घेऊ शकत नाही. आपल्याला तंत्रज्ञानाचा वापर करून शिक्षण अधिक प्रभावी बनवायचे आहे, पण शिक्षणातील माणुसकी हरवू द्यायची नाही.
चला तर मग, या नवीन युगाचे स्वागत करूया आणि एक असे भविष्य घडवूया, जिथे प्रत्येक विद्यार्थी ज्ञानी, कुशल आणि एक चांगला माणूस बनेल.
धन्यवाद!
जय हिंद!
