Parts of Speech (शब्दांच्या जाती) - ओळख
इंग्रजी वाक्यातील प्रत्येक शब्दाचे एक विशिष्ट कार्य असते. या कार्यावरून शब्दांचे वर्गीकरण केले जाते, ज्याला 'शब्दांच्या जाती' (Parts of Speech) म्हणतात. हे इंग्रजी व्याकरणाचे मूलभूत आधारस्तंभ आहेत. वाक्याचा अर्थ अचूकपणे समजून घेण्यासाठी आणि योग्य वाक्यरचना करण्यासाठी शब्दांच्या जाती ओळखता येणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
इंग्रजीमध्ये एकूण आठ शब्दांच्या जाती आहेत:
Noun (नाम)
Pronoun (सर्वनाम)
Adjective (विशेषण)
Verb (क्रियापद)
Adverb (क्रियाविशेषण)
Preposition (शब्दयोगी अव्यय)
Conjunction (उभयान्वयी अव्यय)
Interjection (केवलप्रयोगी अव्यय)
या लेखात आपण पहिल्या तीन प्रकारांचा - Noun, Pronoun, आणि Adjective - सविस्तर अभ्यास करणार आहोत.
1. Noun (नाम)
व्याख्या: कोणत्याही व्यक्तीचे (Person), ठिकाणाचे (Place), वस्तूचे (Thing), प्राण्याचे (Animal), कल्पनेचे (Idea) किंवा गुणाचे (Quality) नाव दर्शवणाऱ्या शब्दाला Noun (नाम) म्हणतात. थोडक्यात, 'नाव' म्हणजे 'नाम'.
उदाहरणे:
व्यक्ती: Akash, Teacher, Doctor, Girl
ठिकाण: Pune, School, India, Park
वस्तू: Pen, Book, Table, Mobile
प्राणी: Lion, Dog, Cat, Elephant
कल्पना/गुण: Honesty, Love, Freedom, Bravery
A. Noun चे प्रकार (Types of Noun)
1. Proper Noun (विशेष नाम):
ओळख: जेव्हा एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीचे, वस्तूचे किंवा जागेचे स्वतःचे (ठेवलेले) नाव सांगितले जाते, तेव्हा त्यास Proper Noun म्हणतात.
नियम: Proper Noun ची सुरुवात नेहमी Capital Letter (मोठ्या लिपीतील अक्षर) ने होते.
उदाहरणे:
Sachin is a great cricketer. (सचिन हे एका विशिष्ट खेळाडूचे नाव आहे)
Mumbai is a big city. (मुंबई हे एका विशिष्ट शहराचे नाव आहे)
The Ganga is a holy river. (गंगा हे एका विशिष्ट नदीचे नाव आहे)
I live in India. (इंडिया हे एका विशिष्ट देशाचे नाव आहे)
2. Common Noun (सामान्य नाम):
ओळख: एकाच जातीच्या किंवा गटाच्या सर्व व्यक्ती, वस्तू किंवा ठिकाणांना दिले जाणारे सर्वसामान्य नाव म्हणजे Common Noun.
उदाहरणे:
Sachin is a great cricketer. (cricketer हा कोणत्याही क्रिकेटपटूसाठी वापरला जाणारा सामान्य शब्द आहे)
Mumbai is a big city. (city हा कोणत्याही शहरासाठी वापरला जाणारा सामान्य शब्द आहे)
The Ganga is a holy river. (river हा कोणत्याही नदीसाठी वापरला जाणारा सामान्य शब्द आहे)
I live in a country. (country हा कोणत्याही देशासाठी वापरला जाणारा सामान्य शब्द आहे)
3. Collective Noun (समूहवाचक नाम):
ओळख: व्यक्ती, प्राणी किंवा वस्तूंच्या समूहाला (group) दिले जाणारे नाव म्हणजे Collective Noun.
उदाहरणे:
An army of soldiers (सैनिकांची तुकडी/सैन्य)
A team of players (खेळाडूंचा संघ)
A bunch of keys/grapes (चाव्यांचा/द्राक्षांचा घड)
A flock of sheep/birds (मेंढ्यांचा/पक्ष्यांचा कळप)
A herd of cattle (गुरांचा कळप)
The jury gave its verdict. (पंचमंडळाने आपला निर्णय दिला)
4. Material Noun (पदार्थवाचक/द्रव्यवाचक नाम):
ओळख: ज्या नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित पदार्थांपासून (substances/materials) इतर वस्तू बनवल्या जातात, त्या पदार्थांच्या नावांना Material Noun म्हणतात.
नियम: सामान्यतः Material Nouns मोजता येत नाहीत (uncountable), त्यामुळे त्यांचे अनेकवचन होत नाही. त्यांच्या आधी 'a/an' वापरले जात नाही.
उदाहरणे:
Gold is a precious metal. (सोने)
This chair is made of wood. (लाकूड)
We get cotton from cotton plants. (कापूस)
Please give me a glass of water. (पाणी)
Plastic is harmful to the environment. (प्लॅस्टिक)
5. Abstract Noun (भाववाचक नाम):
ओळख: जे गुण (quality), स्थिती (state), किंवा कृती (action) आपण डोळ्यांनी पाहू शकत नाही किंवा स्पर्श करू शकत नाही, फक्त अनुभवू किंवा समजू शकतो, अशा नावांना Abstract Noun म्हणतात.
उदाहरणे:
Honesty is the best policy. (प्रामाणिकपणा - गुण)
He is known for his bravery. (शौर्य - गुण)
Childhood is a golden period of life. (बालपण - स्थिती)
Poverty is a curse. (गरिबी - स्थिती)
Laughter is good for health. (हास्य - कृती)
B. Noun: Number (वचन)
नामाचे एकवचन (Singular) आणि अनेकवचन (Plural) असे दोन प्रकार आहेत.
Singular Noun: जेव्हा नाम एकाच व्यक्ती, वस्तू किंवा ठिकाणाचा उल्लेख करते. उदा. boy, car, city. Plural Noun: जेव्हा नाम एकापेक्षा जास्त व्यक्ती, वस्तू किंवा ठिकाणांचा उल्लेख करते. उदा. boys, cars, cities.
अनेकवचन बनवण्याचे नियम:
नियम १: सामान्यतः 's' प्रत्यय लावून अनेकवचन करतात.
pen → pens
book → books
girl → girls
नियम २: ज्या नामांच्या शेवटी s, ss, sh, ch, x, z येतात, त्यांचे अनेकवचन 'es' प्रत्यय लावून करतात.
bus → buses
class → classes
dish → dishes
bench → benches
box → boxes
नियम ३: ज्या नामांच्या शेवटी 'y' असून त्यापूर्वी व्यंजन (consonant) असेल, तर 'y' काढून 'ies' लावतात.
baby → babies
city → cities
story → stories
अपवाद: 'y' पूर्वी स्वर (vowel - a, e, i, o, u) असेल, तर फक्त 's' लावतात.
boy → boys
toy → toys
नियम ४: ज्या नामांच्या शेवटी 'o' असून त्यापूर्वी व्यंजन असेल, तर 'es' लावतात.
potato → potatoes
hero → heroes
mango → mangoes
अपवाद: काही शब्दांना फक्त 's' लागतो. उदा. photo → photos, piano → pianos.
नियम ५: ज्या नामांच्या शेवटी 'f' किंवा 'fe' असेल, तर ते काढून 'ves' लावतात.
wife → wives
leaf → leaves
thief → thieves
अपवाद: काही शब्दांना फक्त 's' लागतो. उदा. roof → roofs, chief → chiefs.
नियम ६: काही नामांची अनेकवचनी रूपे अनियमित (Irregular) असतात.
man → men
woman → women
child → children
tooth → teeth
foot → feet
mouse → mice
ox → oxen
नियम ७: काही नामांची एकवचनी आणि अनेकवचनी रूपे सारखीच असतात.
sheep → sheep
deer → deer
fish → fish
series → series
C. Noun: Gender (लिंग)
Masculine Gender (पुल्लिंग): पुरुष जातीचा बोध होतो.
उदा. boy, man, king, father, lion, horse.
Feminine Gender (स्त्रीलिंग): स्त्री जातीचा बोध होतो.
उदा. girl, woman, queen, mother, lioness, mare.
Common Gender (सामान्य लिंग): स्त्री किंवा पुरुष दोन्ही जातींसाठी वापरले जाते.
उदा. student, teacher, child, parent, doctor, friend.
Neuter Gender (नपुसकलिंग): निर्जीव वस्तू किंवा ज्यांना लिंग नसते, त्यांच्यासाठी वापरले जाते.
उदा. book, pen, table, car, tree, school.
2. Pronoun (सर्वनाम)
व्याख्या: वाक्यामध्ये नामाची पुनरावृत्ती (repetition) टाळण्यासाठी नामाऐवजी (in place of a noun) वापरल्या जाणाऱ्या शब्दाला Pronoun (सर्वनाम) म्हणतात.
उदाहरण:
Ravi is a good boy. Ravi studies in the fifth standard.
वरील वाक्यात 'Ravi' हे नाम पुन्हा आले आहे. हे टाळण्यासाठी आपण सर्वनाम वापरतो.
Ravi is a good boy. He studies in the fifth standard. (येथे 'He' हे 'Ravi' या नामासाठी वापरलेले सर्वनाम आहे.)
Pronoun चे प्रकार (Types of Pronoun)
1. Personal Pronouns (पुरुषवाचक सर्वनाम):
हे व्यक्ती किंवा वस्तूंच्या नावाऐवजी वापरले जातात. यांचे तीन पुरुष आणि दोन रूपे (case) असतात.
First Person (प्रथम पुरुष - बोलणारा): I, we (Subjective); me, us (Objective)
Second Person (द्वितीय पुरुष - ऐकणारा): you (Subjective and Objective)
Third Person (तृतीय पुरुष - ज्याच्याबद्दल बोलले जाते): he, she, it, they (Subjective); him, her, it, them (Objective)
उदाहरणे:
I am a teacher. (Subject)
He gave me a book. (Object)
They are playing cricket. (Subject)
The teacher praised them. (Object)
2. Possessive Pronouns (स्वामीत्वदर्शक/मालकीदर्शक सर्वनाम):
हे सर्वनाम मालकी किंवा अधिकार दर्शवतात.
सर्वनामे: mine, ours, yours, his, hers, its, theirs.
उदाहरणे:
This book is mine. (हे पुस्तक माझे आहे.)
That house is theirs. (ते घर त्यांचे आहे.)
The choice is yours. (निवड तुझी आहे.)
टीप: Possessive Pronouns (mine, yours) आणि Possessive Adjectives (my, your) मध्ये फरक आहे. Adjective नंतर नेहमी नाम येते (This is my book), पण Pronoun नंतर नाम येत नाही (This book is mine).
3. Reflexive Pronouns (आत्मवाचक सर्वनाम):
जेव्हा वाक्यातील क्रिया कर्त्यावरच (subject) उलटते किंवा परत येते, तेव्हा हे सर्वनाम वापरले जाते.
यांच्या शेवटी 'self' (एकवचन) किंवा 'selves' (अनेकवचन) लागलेले असते.
सर्वनामे: myself, ourselves, yourself, yourselves, himself, herself, itself, themselves.
उदाहरणे:
I hurt myself. (मी स्वतःला दुखापत केली.)
They enjoyed themselves. (त्यांनी स्वतःच आनंद लुटला.)
She prepared the meal herself. (तिने स्वतःच जेवण बनवले - येथे जोर देण्यासाठी वापरले आहे, याला Emphatic Pronoun म्हणतात).
4. Demonstrative Pronouns (दर्शक सर्वनाम):
हे सर्वनाम जवळची किंवा दूरची व्यक्ती किंवा वस्तू दाखवण्यासाठी (point out) वापरले जातात.
सर्वनामे:
this (हे/ही - जवळची एकवचनी वस्तू)
that (ते/ती - दूरची एकवचनी वस्तू)
these (ह्या/हे - जवळच्या अनेकवचनी वस्तू)
those (त्या/ते - दूरच्या अनेकवचनी वस्तू)
उदाहरणे:
This is my pen.
That is your house.
These are fresh flowers.
Those are stars.
5. Interrogative Pronouns (प्रश्नार्थक सर्वनाम):
हे सर्वनाम प्रश्न विचारण्यासाठी वापरले जातात.
सर्वनामे: who, whom, whose, which, what.
उदाहरणे:
Who is at the door? (कोण?)
What do you want? (काय?)
Which is your favourite colour? (कोणता/कोणती?)
Whose book is this? (कोणाचे/कोणाची?)
Whom did you meet? (कोणाला?)
6. Relative Pronouns (संबंधी सर्वनाम):
हे सर्वनाम दोन वाक्ये जोडण्याचे काम करतात आणि आपल्या आधी आलेल्या नामाशी (antecedent) संबंध दर्शवतात.
सर्वनामे: who, whom, whose, which, that.
उदाहरणे:
I met the boy who had won the prize. (मी त्या मुलाला भेटलो ज्याने बक्षीस जिंकले होते.)
This is the house that Jack built. (हे ते घर आहे जे जॅकने बांधले.)
The book which is on the table is mine. (जे पुस्तक टेबलवर आहे ते माझे आहे.)
3. Adjective (विशेषण)
व्याख्या: नामाबद्दल किंवा सर्वनामाबद्दल अधिक माहिती सांगून त्याची व्याप्ती मर्यादित करणाऱ्या शब्दाला Adjective (विशेषण) म्हणतात. Adjective नामाचे वर्णन (describes) करते.
उदाहरण:
He is a brave boy. (येथे 'brave' हा शब्द 'boy' या नामाबद्दल अधिक माहिती देतो.)
She has a beautiful dress. (येथे 'beautiful' हा शब्द 'dress' या नामाचे वर्णन करतो.)
A. Adjective चे प्रकार (Types of Adjective)
1. Adjective of Quality (गुणवाचक विशेषण):
हे विशेषण व्यक्ती किंवा वस्तूचा गुण, रंग, आकार, चव, प्रकार इत्यादी दर्शवते. 'कसा?' (what kind?) या प्रश्नाचे उत्तर देते.
उदाहरणे:
an honest man (प्रामाणिक माणूस)
a large city (मोठे शहर)
black hair (काळे केस)
a clever girl (हुशार मुलगी)
2. Adjective of Quantity (परिमाणवाचक/प्रमाणवाचक विशेषण):
हे विशेषण वस्तूचे प्रमाण किंवा परिमाण (quantity) दर्शवते. 'किती?' (how much?) या प्रश्नाचे उत्तर देते.
नियम: हे विशेषण सामान्यतः न मोजता येणाऱ्या (uncountable) नामांपूर्वी वापरले जाते.
उदाहरणे:
I ate some rice.
He has little knowledge about it.
There is much water in the pot.
He did not eat any food.
We have enough time.
3. Adjective of Number (संख्यावाचक विशेषण):
हे विशेषण व्यक्ती किंवा वस्तूंची संख्या किंवा क्रम दर्शवते. 'किती?' (how many?) या प्रश्नाचे उत्तर देते.
नियम: हे विशेषण मोजता येणाऱ्या (countable) नामांपूर्वी वापरले जाते.
याचे दोन उपप्रकार आहेत:
Definite Numeral Adjective (निश्चित संख्यावाचक): जी निश्चित संख्या दर्शवतात.
Cardinals (गणनावाचक): one, two, three, etc. (उदा. I have two pens.)
Ordinals (क्रमवाचक): first, second, third, etc. (उदा. He stood first in the class.)
Indefinite Numeral Adjective (अनिश्चित संख्यावाचक): जी निश्चित संख्या दर्शवत नाहीत.
उदा. all, no, many, few, some, several. (उदा. Many people were present.)
B. Degrees of Comparison (तुलनेच्या पातळ्या/अवस्था)
Adjective of Quality चा उपयोग तीन पातळ्यांवर तुलना करण्यासाठी होतो.
1. Positive Degree (मूळ अवस्था):
ओळख: यात कोणतीही तुलना नसते. फक्त एका व्यक्ती किंवा वस्तूच्या गुणाचे वर्णन असते.
उदाहरण: Ram is a tall boy.
2. Comparative Degree (तर-अवस्था):
ओळख: यात दोन व्यक्ती किंवा वस्तूंच्या गुणांची तुलना केलेली असते.
नियम: विशेषणानंतर 'than' चा वापर केला जातो.
उदाहरण: Ram is taller than Shyam.
3. Superlative Degree (तम-अवस्था):
ओळख: यात दोनापेक्षा जास्त व्यक्ती किंवा वस्तूंची तुलना करून एकाला सर्वश्रेष्ठ ठरवले जाते.
नियम: विशेषणापूर्वी 'the' वापरले जाते.
उदाहरण: Ram is the tallest boy in the class.
Comparative आणि Superlative रूपे बनवण्याचे नियम:
नियम १: लहान (एक-शब्दावयवी) विशेषणांना '-er' (Comparative) आणि '-est' (Superlative) प्रत्यय लावतात.
tall → taller → tallest
small → smaller → smallest
नियम २: ज्या विशेषणांच्या शेवटी 'e' असतो, त्यांना फक्त '-r' आणि '-st' लावतात.
brave → braver → bravest
wise → wiser → wisest
नियम ३: ज्या विशेषणांच्या शेवटी व्यंजन असून त्यापूर्वी एकच स्वर असतो, तेव्हा शेवटचे व्यंजन दुप्पट (double) करून '-er' आणि '-est' लावतात.
big → bigger → biggest
hot → hotter → hottest
नियम ४: ज्या विशेषणांच्या शेवटी 'y' असून त्यापूर्वी व्यंजन असेल, तर 'y' काढून 'ier' आणि 'iest' लावतात.
happy → happier → happiest
easy → easier → easiest
नियम ५: दोन किंवा अधिक शब्दावयवी (syllables) असणाऱ्या मोठ्या विशेषणांना 'more' (Comparative) आणि 'most' (Superlative) लावतात.
beautiful → more beautiful → most beautiful
difficult → more difficult → most difficult
important → more important → most important
नियम ६: काही विशेषणांची रूपे अनियमित (Irregular) असतात.
good → better → best
bad → worse → worst
little → less → least
many/much → more → most
far → farther/further → farthest/furthest
