आदरणीय व्यासपीठ, वंदनीय गुरुजन आणि माझ्या प्रिय मित्र-मैत्रिणींनो,
"शहीदों की चिताओं पर लगेंगे हर बरस मेले, वतन पर मरने वालों का यही बाकी निशां होगा।"
या ओळी ऐकल्या की आपल्या डोळ्यासमोर उभे राहतात ते सर्व वीर, ज्यांनी आपल्या देशासाठी हसत-हसत प्राण दिले. आज आपण ज्या स्वातंत्र्याचा अनुभव घेत आहोत, ते आपल्याला सहज मिळालेले नाही. त्यामागे भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरू, महात्मा गांधी, झाशीची राणी लक्ष्मीबाई, सरदार पटेल अशा अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांचे त्याग, तपस्या आणि बलिदान आहे. पण आज आपण त्यांना फक्त त्यांच्या जयंती आणि पुण्यतिथीलाच आठवतो. त्यांचे फोटो भिंतीवर लावतो, पण त्यांचे विचार आपण मनात ठेवतो का? म्हणूनच, आज माझ्या भाषणाचा विषय आहे - 'चला, स्वातंत्र्यसैनिकांच्या मार्गावर चालूया'.
मित्रांनो, स्वातंत्र्यसैनिकांच्या मार्गावर चालणे म्हणजे काय? याचा अर्थ केवळ इंग्रजांविरुद्ध लढणे असा नाही. त्यांचा मार्ग होता त्यागाचा, एकतेचा आणि निस्वार्थ सेवेचा.
पहिला मार्ग आहे त्यागाचा. विचार करा, भगतसिंग अवघ्या २३ वर्षांचे होते, जेव्हा ते देशासाठी हसत-हसत फासावर गेले. त्यांनी आपल्या तरुण आयुष्याचा, आपल्या स्वप्नांचा त्याग केला, तो आपल्या देशासाठी. आपण त्यांच्यासारखा प्राणांचा त्याग करू शकत नाही, पण आपण देशासाठी छोटे-छोटे त्याग नक्कीच करू शकतो. आपण आपल्या वैयक्तिक स्वार्थाचा त्याग करून देशाचा विचार करू शकतो. पाण्याचा अपव्यय टाळणे, वीज वाचवणे, परिसर स्वच्छ ठेवणे हे सुद्धा देशासाठी केलेले छोटे त्यागच आहेत.
दुसरा मार्ग आहे एकतेचा. आपल्या स्वातंत्र्यलढ्यात महात्मा गांधी, सरदार पटेल, मौलाना आझाद, सुभाषचंद्र बोस असे अनेक नेते होते. ते वेगवेगळ्या धर्माचे आणि प्रांताचे होते, त्यांचे विचारही वेगळे होते, पण जेव्हा देशाचा प्रश्न आला, तेव्हा ते सर्व मतभेद विसरून 'एक भारतीय' म्हणून एकत्र आले. त्यांच्या याच एकतेमुळे आपण इंग्रजांना हरवू शकलो. आज आपल्यालाही त्याच एकतेची गरज आहे. जात, धर्म, भाषा यावरून भांडण्याऐवजी, आपण सर्व एक आहोत, ही भावना जपणे, हाच खरा स्वातंत्र्यसैनिकांच्या मार्गावर चालण्याचा अर्थ आहे.
आणि तिसरा मार्ग आहे निस्वार्थ सेवेचा. स्वातंत्र्यसैनिकांनी जे काही केले, ते देशातील लोकांची सेवा करण्यासाठी केले. त्यांनी एका अशा भारताचे स्वप्न पाहिले होते, जिथे कोणीही गरीब, दुःखी किंवा असहाय्य नसेल. आपणही त्यांच्याप्रमाणे देशाची सेवा करू शकतो. एक विद्यार्थी म्हणून, मन लावून अभ्यास करणे आणि एक चांगला नागरिक बनणे, हीच सर्वात मोठी देशसेवा आहे. आपल्या आजूबाजूला असलेल्या गरजू लोकांना मदत करणे, वृद्धांचा आदर करणे, हे सुद्धा देशसेवेचेच प्रकार आहेत.
मित्रांनो, स्वातंत्र्यसैनिकांचे कार्य केवळ देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यापुरते मर्यादित नव्हते, तर त्यांनी आपल्याला एक आदर्श जीवन कसे जगावे, हे शिकवले.
चला तर मग, आज या स्वातंत्र्यदिनी आपण सर्व मिळून शपथ घेऊया की, आपण केवळ त्यांचे स्मरण करणार नाही, तर त्यांच्या त्यागाच्या, एकतेच्या आणि सेवेच्या मार्गावर चालण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न करू. हीच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल.
धन्यवाद! जय हिंद, जय भारत!
